Ik ben me er heel goed van bewust dat ik deze blog zou wijden aan de praktische toepasbaarheid van mijn onderzoeksresultaten, maar ik ben boos; heel boos! Boos op Diederik Stapel en Dirk Smeesters, boos op die laffe Professor van de Radboud Universiteit Nijmegen die nog niet eens namelijke verantwoordelijkheid neemt voor zijn daden en ja, zelfs een beetje boos op Roos Vonk (sufferd!).
Deze mensen zijn hun titel niet (langer) waardig en dienen deze wat mij betreft, in navolging van de heer Stapel, zo spoedig mogelijk in te leveren.
Alfawetenschap behoort namelijk tot een gevoelige soort. Nog niet als zijnde ‘met uitsterven’, maar zeker wel ‘bedreigd’. Mijn achtergrond, psychologie, is bijvoorbeeld jarenlang – en dikwijls nog steeds – niet echt serieus genomen. ‘Soft’ zouden we zijn, en zo ook onze cliënten. Ligt je grote teen eraf, staat echt niemand er raar van te kijken als je toch even langs de dokterspost gaat. Ben je echter suïcidaal en stap je richting psychische hulpverlening, zal je je toch zeker wel aanstellen en/of gewoon aandacht willen.
In de loop der jaren zijn er gelukkig echter wat spraakmakende onderzoeken geweest die de psychologie wat breder geaccepteerd hebben gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan grootheden als Pavlov, Milgram en Asch. Deze virtuozen zijn befaamd en hebben serieus bijgedragen aan het verklaren en begrijpen van menselijk (vaak ongewenst) gedrag.
Ook recentelijk zijn spraakmakende psychologische verklaringen gevonden, denk bijvoorbeeld aan nieuwe ontwikkelingen op het vlak van breinkennis (Dick Swaab, Eveline Crone) en hoe dit bijdraagt aan onze beeldvorming van en hopelijk begrip voor bepaalde groeperingen (pubers, homoseksuelen, etc.).
Met het oog op de toekomst is veel onderzoek aan de gang naar beïnvloedbaarheid van menselijk gedrag in het kader van, onder meer, behoudt van onze leefomgeving. Maar ook omtrent de invloed van nieuwe vormen van (sociale) media en de hieruit voortvloeiende omgangsvormen valt bijvoorbeeld nog een hoop te ontdekken.
Veelgehoord commentaar op dit frêle vakgebied is dat nieuw onderzoek geregeld eerder onderzoek ontkracht. Dat is juist, en dat is mijns inziens tevens de kracht van wetenschappelijk psychologisch onderzoek: we blijven kritisch en we blijven elkaars theorieën verifiëren. Soms leidt dat er inderdaad toe dat een eerdere theorie niet langer (in het geheel) blijkt te gelden. Dat is dan weer reden voor vervolgonderzoek.
Bij bètawetenschap lijkt dit minder voorkomend, maar vergis je niet: zo ontstond er pasgeleden bijvoorbeeld nog veel onrust in de wereld van bètaonderzoek omdat met behulp van een deeltjesversneller zou zijn aangetoond dat tijdreizen mogelijk is. Helaas, een meetfout bleek onderliggend aan alle ophef en Einstein mag gewoon nog even aanblijven J
Een andere bètawetenschap heeft het ook bij lange na niet altijd bij het rechte eind: meteorologie zorgt regelmatig voor de nodige frustratie. Mensen die massaal thuisblijven van een dagje strand omdat ‘onweer en zware windstoten’ voorspeld zijn, terwijl er werkelijk geen wolkje aan de lucht is. Of omgekeerd: het ganse trein- en wegverkeer ligt plat door ‘onvoorziene weersomstandigheden’.
Mijn doel is echter niet om bètawetenschap omlaag te halen of om alfawetenschap – ten koste daarvan – op te hemelen. Waar het mij om gaat is dat, zolang er onderzoek wordt uitgevoerd door mensen, menselijke fouten zullen worden gemaakt. Geen grootscheeps drama zolang men alert en kritisch blijft op zowel eigen als andermans werk! Een leuke kanttekening is overigens dat die ‘foutjes’ ons soms meer brengen dan we voor mogelijk hadden durven houden: bedenk bijvoorbeeld dat Alexander Flemming penicilline ‘per ongeluk’ ontdekte.
Wetenschappelijke (on)gelukjes zullen dus altijd blijven bestaan. Maar onderzoeken bewust manipuleren is van een heel ander kaliber! Eigenlijk is dat gewoon misdadig en dus onder geen enkel beding goed te praten. Onder invloed van zowel interne als externe druk voelde de heer Stapel zich genoodzaakt zijn onderzoeksdata te manipuleren. Onder invloed is nooit goed en nooit te rechtvaardigen: neem verantwoordelijkheid voor je daden (Perceived Locus of Control), of voer ze simpelweg niet uit. Ook, en in mijn ogen nog veel erger, de heer Smeesters draait. Deze heer die zich lange tijd – en nog steeds! – Professor heeft durven laten noemen, heeft dan weer wel en dan weer niet gefraudeerd. Het komt erop neer dat hij het ‘masseren’ van onderzoeksdata door hier en daar gewoon wat ‘onhandige data’ weg te laten, zelf in ieder geval niet als fraude beschouwt. Huh? ‘Vergeten’ je boodschappen af te rekenen is toch zeker ook strafbaar?? Ik heb zelf voor de ‘veilige’ weg gekozen en mijn twee outliers (extreme scores van onderzoeksdeelnemers) gewoon in mijn data-analyses laten meedraaien. Tja, iets minder mooie/scherpe resultaten, maar zuiver zijn ze in ieder geval wel (evenals mijn geweten)!
Ik wil graag afsluiten met een metafoor en een oproep om het één en ander zo mogelijk nog wat verder te verhelderen voor de eerdergenoemde fraudeurs: het is nog steeds niet te laat om, evenals een bestuurder die onder invloed een voertuig bestuurt, je (rij)vaardigheidsbewijs in te leveren…
Red de alfawetenschap!
